„WIELKIE DNI MAŁEJ FLOTY W MALARSTWIE ADAMA WERKI”

Krótkie przedstawienie wystawy

Wystawa jest złożona z 73 obrazów i skomponowana jest w zgodzie z chronologią wydarzeń. Można w niej z grubsza wydzielić trzy zasadnicze części, odpowiadające trzem kolejnym okresom.

Pierwsza – przedstawia szereg okrętów Polskiej Marynarki Wojennej zbudowanych i włączonych do służby przed II wojną światową. Są to ORP „Pomorzanin”, ORP „Generał Haller”, ORP „Czajka”, ORP „Kujawiak”, ORP „Wilja” i ORP „Bałtyk”. Były to zwykle okręty stare, najczęściej niewielkie i o dość niskich walorach bojowych.

Drugi fragment wystawy poświęcony jest nowym jednostkom, które weszły w skład floty na krótko przed wybuchem II wojny światowej. Były to już okręty nowoczesne o przyzwoitych właściwościach bojowych i dobrej dzielności morskiej (np. pierwsze polskie okręty podwodne ORP „Ryś”, ORP „Orzeł” i ORP „Wilk”, kontrtorpedowce [późniejsze określenie – niszczyciele] ORP „Grom”, ORP „Błyskawica”, ORP ”Wicher” i ORP „Burza”, a także stawiacz min – ORP „Gryf”). Ten fragment wystawy przedstawia losy tych okrętów podczas walk toczonych z niemieckim najeźdźcą na Bałtyku w pierwszych dniach wojny. Dwie prace poświęcone są jednostkom rzecznym (kutrom KU-4, KU-5 i KU-30), biorącym udział w kampanii wrześniowej. Na kolejnych obrazach przedstawione są zmagania minowców ORP „Mewa” i ORP „Jaskółka” z hitlerowskim lotnictwem, a także włączonych w skład Polskiej Marynarki Wojennej statków pasażerskich (s/s „Kościuszko”, m/s „Piłsudski”, m/s „Chrobry”) oraz handlowych (s/s „Częstochowa”, m/s „Morska Wola” i s/s „Warszawa”). Część spośród wymienionych jednostek, a także szereg innych polskich statków handlowych, przedarła się do Anglii i wraz z flotą brytyjską oraz innymi alianckimi okrętami nadal walczyła z państwami Osi na rozmaitych akwenach świata.

Trzecia, najobszerniejsza (licząca ok 55 obrazów) część ekspozycji ilustruje rozmaite epizody morskich batalii, w których uczestniczyły okręty Polskiej Marynarki Wojennej. W jej skład weszły nowe, przekazane przez Anglików okręty wojennych, wśród których znalazły się dwa lekkie krążowniki ORP „Dragon” i ORP „Conrad”, niszczyciele – ORP „Garland”, ORP „Piorun”, ORP „Kujawiak” i ORP „Orkan”, okręty podwodne – ORP „Jastrząb” i ORP „Sokó”ł oraz sześć ścigaczy. Dwie prace ilustrują atak torpedowy ORP „Orzeł” na niemiecki transportowiec wojska „Rio de Janeiro”. Wydarzenie to miało doniosłe skutki, bowiem zaalarmowało aliantów o rozpoczynającej się inwazji wojsk hitlerowskich na Norwegię (operacja „Weserübung”). W kolejnych pracach przedstawione są zmagania polskich okrętów w kampanii Norweskiej (walki w okolicach Narviku), w licznych konwojach atlantyckich, podczas atakowania niemieckich linii komunikacyjnych u zachodnich i północnych wybrzeży Francji (m.in. w bitwie pod Ushant), walk prowadzonych w basenie Morza Śródziemnego oraz podczas desantu na Sycylię, w którym uczestniczył polski transatlantyk m/s Batory. Trzy obrazy poświęcone są słynnej akcji poszukiwania i zniszczenia niemieckiego pancernika „Bismarck”, w której brał udział ORP „Piorun”. Do legendy przeszło odnalezienie niemieckiego okrętu oraz nocna potyczka polskiego niszczyciela z pancernym kolosem, w której dowódca ORP „Piorun” kmdr por. Eugeniusz Pławski wydał rozkaz: Trzy salwy na cześć Polski. Zilustrowane są także m.in. dramatyczne walki konwoju PQ-16, w którego osłonie zaangażowany był ORP „Garland”, tragedia ORP „Kujawiak” u wybrzeży Malty, los statków s/s „Paderewski” i m/s „Rozewie” po ataku niemieckiego okrętu podwodnego oraz walce s/s „Kromań” i m/s „Lwów” z niemieckim lotnictwem. Cykl zamykają dwa obrazy upamiętniające akcję polskiego lekkiego krążownika ORP „Dragon”, który podczas operacji lądowania wojsk alianckich w Normandii w czerwcu 1944 roku (operacja „Overlord”) ostrzeliwał niemieckie pozycje obronne na lądzie, a także pracę przedstawiającą udział polskiego transportowca wojska s/s „Puławski” w finalnych epizodach II wojny światowej na akwenach dalekowschodnich (Singapur, Surabaja na Jawie, wrzesień-październik 1945).

Powyżej przedstawiony opis wystawy należy traktować, jako bardzo lapidarną i niepełną prezentacje tego, czego może oczekiwać ktoś zdecydowany obejrzeć ekspozycję. Siłą rzeczy nie przedstawiono w nim wszystkich okrętów i wojennych epizodów, którym uwagę poświęcił artysta. W opisie wyszczególniono jedynie wyjątkowo doniosłe lub znane wydarzenia, pozostawiając widzom radość zapoznania się z całością wystawy.